Φωτογραφικός Κύκλος

Το Μικρό Μανιφέστο (ή Στοιχεία Καλλιτεχνικής Ταυτότητας) των μελών του Φωτογραφικού Κύκλου γράφτηκε με την αφορμή την επέτειο των δέκα χρόνων από την ίδρυση του σωματείου, σε μια προσπάθεια να προσδιορισθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που μέσα από τη διδασκαλία του Πλάτωνα Ριβέλλη, τις απόψεις των μελών και την πρακτική της φωτογραφίας διαμορφώνουν τα συνεκτικά στοιχεία του σωματείου.

Το Μικρό Μανιφέστο το συμπληρώνουμε πλέον με μια πιο συνοπτική παράθεση μερικών από τα χαρακτηριστικά της φωτογραφίας που καλλιεργείται στον Κύκλο, κάτω από το φως των χρόνων που πέρασαν και των επιρροών του διαδικτύου και την ψηφιακής τεχνολογίας.

Μικρό Μανιφέστο και Γενικές αρχές

Στοιχεία Καλλιτεχνικής Ταυτότητας των μελών του Φωτογραφικού Κύκλου

Ο «Φωτογραφικός Κύκλος» δεν ήταν, ούτε είναι, σχολείο, έστω κι αν σ' αυτόν επιτελείται εκπαιδευτικό έργο. Ξεκίνησε από την επιθυμία μας να μοιραζόμαστε αυτά που πιστεύουμε και ίσως, χωρίς να το επιδιώκουμε συγκεκριμένα, να έγινε σιγά - σιγά και ένα είδος «Σχολής». Οι άγραφοι ηθικοί και αισθητικοί κανόνες που εκφράζουν τη συνοχή του διαμορφώθηκαν σταδιακά και συνεχίζουν να εξελίσσονται.

Τα μέλη του «Κύκλου» σεβόμαστε την καλλιτεχνική φωτογραφία τόσο, ώστε να μην ζητούμε από αυτήν περισσότερα από όσα θα 'πρεπε να μας δώσει. Κι αυτά είναι: α) να μας γεμίζει χαρά με τη διαδικασία άσκησής της, β) να μας αφήνει να ελπίζουμε σε όλο και υψηλότερη ποιότητα καλλιτεχνικού αποτελέσματος και γ) να μας φέρνει κοντά σε άλλους, που διαπιστώνουμε ότι βλέπουν τον κόσμο με τα δικά μας μάτια. Ό,τι άλλο μας φέρει (ίσως κοινωνική ταυτότητα, πιθανόν φήμη, ενδεχομένως και λίγα χρήματα) θα είναι ευπρόσδεκτο ή αναπόφευκτο, πάντως όμως παρεπόμενο.

Ξέρουμε ότι η καλλιτεχνική φωτογραφία, ακόμα κι αν αποφέρει οικονομικά οφέλη, δεν είναι σημαντικά κερδοφόρα. Για τούτο σεβόμαστε τον τρόπο με τον οποίο ο καθένας κερδίζει τη ζωή του, είτε με τη φωτογραφία, είτε αλλιώς, και δεν τον χαρακτηρίζουμε μέσα από το επάγγελμά του, ούτε τον κατατάσσουμε ως επαγγελματία ή ερασιτέχνη φωτογράφο. Τον αποκαλούμε και τον θεωρούμε απλώς φωτογράφο.

Χαιρόμαστε για το αξιόλογο φωτογραφικό έργο που παράγεται, μέσα ή έξω από τον «Κύκλο», έργο που γίνεται για όλους μας πηγή έμπνευσης, αλλά όχι άμιλλας. Η καλλιτεχνική φιλοδοξία (που σε άλλους φαίνεται εύλογη, σε άλλους παράλογη) δεν θέλουμε να μεταμορφώνεται σε ανταγωνισμό.

Έχουμε μεγάλο θαυμασμό για τη φωτογραφία και γενικότερα για την τέχνη που προηγήθηκε, αφού σ' αυτήν αναφερόμαστε για να δημιουργήσουμε. Μελετούμε μέσα από βιβλία τη φωτογραφία που έγινε και γίνεται σ' όλο τον κόσμο και παίρνουμε έμπνευση από αυτήν. Παράλληλα, απολαμβάνουμε, και μελετούμε, αν μπορούμε, όλες τις άλλες τέχνες, αφού και αυτές αποτελούν καλλιέργεια και βάση της δημιουργίας μας.

Η φωτογραφία που υποστηρίζουμε και χαιρόμαστε κινείται μέσα σε ευρύτατα πλαίσια. Από τον ρεαλισμό μέχρι το όνειρο, με στόχο την πνευματική συγκίνηση. Πάντοτε όμως η πραγματικότητα, μέσω μιας έστω στοιχειώδους καταγραφής, είναι αντικειμενικά παρούσα, αλλά ταυτόχρονα υποκειμενικά μεταλλαγμένη.

Δεν απορρίπτουμε ούτε τη φωτοδημοσιογραφία, που ασχολείται με την περιγραφή γεγονότων, ούτε την εφαρμοσμένη εμπορική φωτογραφία, που προβάλλει προϊόντα, ούτε την εικαστική φωτογραφία, που αμιλλάται τη ζωγραφική στο δικό της εικαστικό παιχνίδι. Χαιρόμαστε αν διαπιστώσουμε και σ’ αυτές τις κατηγορίες την ύπαρξη εντιμότητας, διακριτικότητας και αισθητικής ποιότητας. Δεν θεωρούμε, όμως, ότι είναι περιοχές όπου κατά κανόνα μπορεί η προσωπικότητα του φωτογράφου και η φύση του καλλιτεχνικού μέσου να αναδειχθούν κατά τον καλύτερο τρόπο.

Πιστεύουμε ότι η φωτογραφία, επειδή έχει πολύ εύκολη τεχνική, ζητά κατ' ανάγκη από μας να θέσουμε ο καθένας τα δικά του όρια ηθικής και αισθητικής αυστηρότητας, η οποία στα άλλα μέσα τίθεται συνήθως μέσω της τεχνικής.

Μας ενδιαφέρει να δουλεύουμε πάνω σε συγκεκριμένα θέματα και να παρουσιάζουμε τη δουλειά μας μέσα από αυτά. Δεν συμφωνούμε όμως με τη βασανιστική απαίτηση πολλών θεωρητικών για υποχρεωτική παρουσίαση του φωτογραφικού έργου μέσα αποκλειστικά από συγκεκριμένη θεματογραφία. Ο φωτογράφος πρέπει να διατηρεί πάντοτε την ελεύθερη επιλογή, και η ενότητα του θέματος συχνά προκύπτει από μόνη της.

Δεν έχουμε προτίμηση σε κανένα ιδιαίτερο θέμα φωτογραφίας, ούτε στη διαμόρφωση συγκεκριμένης εθνικής ή πολιτιστικής ταυτότητας. Το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι η παρουσία και η προσωπικότητα του κάθε φωτογράφου. Όλα τα άλλα είναι δικές του επιλογές.

Η συνθηματολογία, τα μηνύματα, οι συμβολισμοί και ό,τι άλλο κινείται έξω από την καθαρή φωτογραφική εικόνα μας αφήνουν αδιάφορους. Δεν πιστεύουμε ότι η φιλοσοφία, η κοινωνιολογία, ή οτιδήποτε εκφράζεται με λόγια και τοποθετείται πριν, μετά και έξω από την εικόνα, μπορεί να αφορά την τέχνη, ή ότι μπορεί η τέχνη να το υπηρετεί με την ίδια ποιότητα που οι διανοητικοί αυτοί χώροι το κάνουν από μόνοι τους. Ο φωτογράφος πρέπει να μιλάει μόνο με τις φωτογραφίες του, κατά τρόπο πάντοτε αφηρημένο και υπαινικτικό και, στην καλύτερη περίπτωση, υπερβατικό. Μας ενδιαφέρει ο θεωρητικός λόγος πάνω στη φωτογραφία και προσπαθούμε να τον καλλιεργούμε. Αρκεί να είναι λόγος περί τέχνης.

Μας ενδιαφέρει ο προβληματισμός που αναφέρεται στον τρόπο παρουσίασης της φωτογραφίας, είτε έχει σχέση με το είδος και τα μεγέθη της εκτύπωσης, είτε με τον τρόπο της έκθεσης ή δημοσίευσης. Αποφεύγουμε όμως να φτάνουμε στο σημείο, όπου η φωτογραφία παύει να λειτουργεί κυρίως ως εικόνα και υπάρχει περισσότερο ως αντικείμενο, η αξία του οποίου οφείλεται πρωτίστως στα εξωτερικά του χαρακτηριστικά.

Αποφεύγουμε τον πειρασμό να δημιουργούμε με τη σκέψη στραμμένη στον θεατή. Αυτό θα οδηγούσε σε έργα γοητευτικώς λαϊκιστικά. Φωτογραφίζουμε πρώτα για τον εαυτό μας, ύστερα για τους ανθρώπους που αγαπούμε και εκτιμούμε και τέλος για το κοινό. Με αυτή τη σειρά ελπίζουμε να αρέσει το έργο μας. Και ελπίζουμε ότι έτσι είναι ευκολότερο να παραμείνουμε καλλιτεχνικά ειλικρινείς.

Δεν αποκρούουμε την παραγγελία συγκεκριμένου φωτογραφικού έργου, για λόγους επαγγελματικούς ή άλλους, αρκεί αυτός που παραγγέλλει να επιτρέπει στον φωτογράφο να είναι απόλυτος κύριος των κριτηρίων και των επιλογών σε όλες τις φάσεις της φωτογραφικής διαδικασίας. Αλλά και ο ίδιος ο φωτογράφος να γνωρίζει πώς να αντισταθεί στην τάση υποταγής του στην ευαρέσκεια του «πελάτη» του.

Δεν δουλεύουμε για τα βιογραφικά μας σημειώματα, τα οποία πιστεύουμε ότι έχουν περισσότερο βλάψει παρά βοηθήσει την τέχνη. Γι’ αυτό και τα κρατάμε σκόπιμα σε χαμηλούς τόνους και λίγες γραμμές.

Εκθέτουμε τις φωτογραφίες μας σε χώρους που μας αρέσουν και μας «ζεσταίνουν», όχι αναγκαστικά περιωπής. Εκθέτουμε, παλαιότεροι και νεότεροι μαζί, για να τονίσουμε την πνευματική μας συγγένεια και τη συνέχεια της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Εκθέτουμε, μόνοι μας, όποτε νομίζουμε ότι έχουμε να δείξουμε μια καινούργια δουλειά σε ένα κοινό που δεν την ξέρει. Εκθέτουμε και για να πουλήσουμε έργα μας, αν μπορέσουμε. Εντούτοις, δεν θεωρούμε τις εκθέσεις σκοπό της φωτογραφικής μας δραστηριότητας, ούτε της ζωής μας.

Θέλουμε να δημοσιεύουμε φωτογραφίες μας σε βιβλία και κατά προτίμηση σε μονογραφίες. Ο λόγος είναι ότι έτσι το έργο διαδίδεται περισσότερο και διατηρείται μέσα στον χρόνο. Αλλά και γιατί πιστεύουμε ότι η φωτογραφία κερδίζει από τη σύντομη και επαναλαμβανόμενη στη διάρκεια του χρόνου επικοινωνία της με τον θεατή, κάτι που δεν επιτρέπει μια έκθεση.

Θεωρούμε τους εαυτούς μας αιώνιους μαθητές, ικανούς να μάθουν από τους παλιούς, τους συναδέλφους μας και τον εαυτό μας. Η καλλιτεχνική φωτογραφία είναι για μας και εργαλείο παιδείας. Είναι πιθανόν το μέλλον να επιφέρει αλλαγές στις αισθητικές μας απόψεις. Ελπίζουμε πάντως να μην επηρεάσει τις ηθικές μας θέσεις.

Γενικές αρχές των Φωτοκυκλικών φωτογραφιών

• Η φωτογραφία είναι ένα οπτικός ποιητικός λόγος.
• Φωτογραφίζουμε για να δώσουμε υπόσταση στη φαντασία μας.
• Η ποίηση στη φωτογραφία πρέπει να υπερβαίνει την πληροφορία, αλλιώς η φωτογραφία είναι ένα απλό, έστω και χρήσιμο, εργαλείο.
• Η πληροφορία πρέπει να είναι πάντα παρούσα, αφού η πρώτη ύλη της φωτογραφίας είναι πάντα η πραγματικότητα.
• Στόχος μας είναι η συγκίνηση, δηλαδή η πνευματική απόλαυση.
• Τα στοιχεία που συμβάλλουν στη συγκίνηση πρέπει όλα να περικλείονται στο κάδρο της φωτογραφίας. Έξω από αυτό δεν αφορούν ούτε τη φωτογραφία ούτε τη συγκίνηση.
• Η διαδικασία έχει μεγαλύτερη σημασία από το αποτέλεσμα, αφού κίνητρό μας είναι η επιθυμία να προσεγγίσουμε το μυστήριο και να χειριστούμε την αποτυχία μας. Αν λύσουμε το μυστήριο και κατακτήσουμε την επιτυχία, θα χάσουμε το κίνητρο. Οι καλές μας φωτογραφίες είναι απλώς ένα καλύτερο επίπεδο αποτυχίας.
• Φωτογραφίζουμε πρωτίστως για τον εαυτό μας, αλλά και για να επικοινωνήσουμε με αυτούς που γνωρίζουμε και εκτιμούμε, καθώς και με όλους τους άλλους. Με αυτή όμως τη σειρά και σημασία.
• Θα θέλαμε να προβληθεί η δουλειά μας, να διευρύνουμε το κοινό μας και την αποδοχή του έργου μας, ή και να αποκτήσουμε οικονομικά οφέλη από αυτό. Αρκεί να συνεχίσουμε να φωτογραφίζουμε έχοντας ως κύριο αποδέκτη τον εαυτό μας.
• Το έργο μας δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται και να κρίνεται από μια φωτογραφία. Όπως δεν κρίνεται ένας ποιητής από έναν στίχο. Η καλλιτεχνική μας πρόταση χτίζεται από ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο σύνολο φωτογραφιών, που υποστηρίζουν ως θέμα το όραμα του φωτογράφου.
• Θέμα των φωτογραφιών είναι ο δημιουργός τους. Όχι τα εικονιζόμενα. Περιεχόμενο κάθε έκθεσης είναι ο φωτογράφος. Όχι ο επιμελητής. Η αξία του φωτογράφου κρίνεται από τη θέση του στην ιστορία της τέχνης και της φωτογραφίας και όχι από την πολιτική και κοινωνική σημασία του έργου του μια δεδομένη ιστορική στιγμή.
• Η εξέλιξη της τεχνολογίας μάς βρίσκει πάντα σύμφωνους. Έχει οφέλη και κινδύνους. Προσπαθούμε να εκμεταλλευτούμε τα πρώτα και να αποφύγουμε τους δεύτερους. Η τεχνολογία κάνει τη ζωή μας ευκολότερη και απλούστερη, αλλά απαιτεί πολύ πιο αυστηρά κριτήρια σε όλες τις φάσεις επιλογής.
• Πιστεύουμε ότι το ταλέντο υπάρχει αλλά δεν πρέπει να μας απασχολεί, όπως επίσης πιστεύουμε ότι η καλλιέργεια είναι πρώτιστο καθήκον μας και προσωπική μας ευθύνη. Αν λείπει το πρώτο, συχνά γίνονται καλές φωτογραφίες, αν όμως λείπει η δεύτερη, σχεδόν ποτέ.
• Το χρώμα ή το ασπρόμαυρο δεν είναι δίλημμα που μας απασχολεί. Και το ένα και το άλλο είναι απλώς εργαλεία της μορφής και όχι της ουσίας.
• Η φωτογραφία γίνεται σε τέσσερα επίπεδα. Διαδοχικά, αδιαίρετα και εξίσου σημαντικά για το τελικό αποτέλεσμα. Το πρώτο είναι η καλλιέργεια και η σκέψη. Το δεύτερο η ζωή και οι εμπειρίες. Το τρίτο η διαδικασία της φωτογράφισης. Και το τελευταίο η μελέτη των φωτογραφιών, η επεξεργασία και η επιλογή τους.
• Όλοι έχουμε ανάγκη από διδασκαλία, καθοδήγηση και συμπαράσταση. Είμαστε πάντα όμως υπεύθυνοι για την επιλογή εκείνων που μας τις προσφέρουν. Είτε είναι δάσκαλοι και φίλοι, είτε άλλοι καλλιτέχνες.