Εδώ και είκοσι χρόνια ξεκίνησα τη φωτογραφική μου διδασκαλία. Ένας συνδυασμός από την αγάπη μου για την τέχνη, από την ανάγκη μου για επικοινωνία και αναμφισβήτητα από την τάση μου για φλυαρία, με οδήγησε να μαζεύω αρχικά λίγους φίλους στο τότε δικηγορικό μου γραφείο και να τους μεταφέρω όσα είχα διαβάσει ή είχα σκεφτεί για τη φωτογραφία. Η χαρά αυτών των συναντήσεων γέννησε το Studio Quark στην οδόν Αραχώβης, με πολυπληθέστερο ακροατήριο, και κατέληξε στον «Φωτογραφικό Κύκλο» με τα οργανωμένα σεμινάριά του. Δοκίμασα την τύχη μου και σε διάφορες σχολές και πανεπιστήμια, όπου όμως η υποχρεωτική παρουσία των μαθητών, η βαθμολογία και η σχολική νοοτροπία δεν μου έδιναν την ίδια χαρά με τα ελεύθερα μαθήματα των πάσης ηλικίας και προέλευσης ανθρώπων, που συναντούσα στα προσωπικά μου σεμινάρια.

Δεν έχει λόγο να γίνει κάποιος δάσκαλος αν δεν έχει κάτι να πει. Και φαίνεται πως από τότε που ξεκίνησα μέχρι σήμερα τα ίδια περίπου λέω, αφού τα ίδια περίπου με απασχολούν. Ήμουν ήδη σχετικά μεγάλος, όταν ξεκίνησα τη φωτογραφική μου διδασκαλία, κι έτσι είχα μερικές εδραιωμένες απόψεις για την τέχνη και σύντομα απέκτησα και μερικές για τη φωτογραφία. Οι απόψεις αυτές με τα χρόνια και την πείρα διαφοροποιήθηκαν, αλλά σε μικρό βαθμό. Πιστεύω έτσι κι αλλιώς πως όλοι οι άνθρωποι έχουν μερικές έμμονες ιδέες και γύρω από αυτές κινείται, στην τόσο σύντομη ζωή μας, ο προβληματισμός τους.

Τα μαθήματά μου τα ονόμασα από νωρίς σεμινάρια, για να απομακρυνθώ από την έννοια τού σχολείου. Πολύ γρήγορα αναγκάστηκα να τα χωρίσω σε εισαγωγικά και σε προχωρημένα. Τα πρώτα ανίχνευαν και υποδαύλιζαν το ενδιαφέρον όσων συμμετείχαν, τα δεύτερα βοηθούσαν όσους επέμεναν δίνοντας έμφαση στην γενικότερη καλλιτεχνική καλλιέργεια, στη φωτογράφηση και στην ανάπτυξη τής κριτικής σκέψης. Η διάρκεια ενός σεμιναρίου, εισαγωγικού ή προχωρημένου, είναι αυθαίρετη. Πρέπει πάντως να σταματάει προτού οι συμμετέχοντες ιδρυματοποιηθούν και αφεθούν στην παθητική συμμετοχή και στην αφ’υψηλού καθοδήγηση. Λίγοι μήνες και λίγες ώρες αρκούν για να αναπτυχθούν τα βασικά θέματα, αλλά μια ζωή δεν είναι βέβαια αρκετή για τη βαθύτερη κατανόησή τους. Ένα σημείωμά μου, που ακολουθεί αυτόν τον πρόλογο, αναλύει περισσότερο το περιεχόμενο των σεμιναρίων μου, ώστε ο αναγνώστης να καταλάβει πάνω σε ποιες σκέψεις στηρίχτηκε το σεμινάριο τής Λευκωσίας, που αποτελεί και το περιεχόμενο αυτού του βιβλίου.

Η πρωτοβουλία τής Λαϊκής Επιμόρφωσης και τού Βασίλη Σπηλιόπουλου να αναπτύξει σε όλη την Ελλάδα τμήματα φωτογραφίας και η ευθύνη που μου ανέθεσαν να διδάξω τους επιμορφωτές τους με έκαναν να διαμορφώσω και ένα πολύ σύντομο και περιεκτικό σεμινάριο που κάλυπτε ένα εικοσάωρο σε ένα τετραήμερο. Πολλά τέτοια σεμινάρια διοργανώθηκαν σε διάφορες πόλεις τής Ελλάδας, στην Ορεστιάδα, στη Θεσσαλονίκη, στην Αλεξανδρούπολη, στην Κέρκυρα, στη Ρόδο, στο Ρέθυμνο, στον Άγιο Νικόλαο, στην Καλαμάτα, στο Ναύπλιο, στο Μέτσοβο, στα Γρεβενά και αλλού.

Ένας Κύπριος, ερασιτέχνης φωτογράφος, ο Γιώργος Ροδίτης, και η επιθυμία του να παρακολουθήσει ένα σεμινάριό μου, στάθηκε η αφορμή για τη διοργάνωση τού πρώτου εισαγωγικού σεμιναρίου μου στη Λευκωσία. Η επιτυχία και η καλή φήμη τού πρώτου αυτού σεμιναρίου, σε συνδυασμό με  την παράξενη έλξη που έννοιωσα και νοιώθω για τη Λευκωσία και με την πολύ καλή μου επικοινωνία και επαφή με το κυπριακό κοινό με έκαναν να εύχομαι να επιστρέψω. Και δεν κρύβω από κανέναν ότι κάθε επιστροφή μου στην Κύπρο είναι πηγή χαράς και ικανοποίησης. Φαίνεται πως όταν κάποιος επιθυμεί κάτι πολύ η ευχή του πραγματοποιείται. Πράγματι το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού τής Κύπρου ανέλαβε να διοργανώσει ένα ακόμα εισαγωγικό σεμινάριο, καθώς και ένα πενθήμερο προχωρημένο σεμινάριο φωτογράφησης και κριτικής. Το περιεχόμενο αυτού τού εισαγωγικού σεμιναρίου απομαγνητοφωνήθηκε και αποτελεί και το περιεχόμενο αυτού τού βιβλίου.

Ο προφορικός λόγος παρουσιάζει συχνά έναν πλατιασμό, αλλά σε αντιστάθμισμα διαθέτει ζωντάνια και αμεσότητα. Με πολύ λίγες εξαιρέσεις άφησα αναλλοίωτο τον προφορικό λόγο τού σεμιναρίου και πιστεύω πως έτσι ο αναγνώστης θα διατρέξει πολύ πιο εύκολα και ευχάριστα τις σελίδες τού βιβλίου. Στη διάρκεια κάθε εισαγωγικού σεμιναρίου βασικό ρόλο παίζει η προβολή διαφανειών με έργα γνωστών φωτογράφων. Άλλωστε, πώς είναι δυνατόν να μιλάμε για μια οπτική τέχνη χωρίς οπτικά παραδείγματα; Στα βασικά σεμινάριά μου στην Αθήνα δείχνω συνήθως περί τις πέντε χιλιάδες διαφάνειες με έργα εκατόν πενήντα περίπου φωτογράφων. Ο αριθμός αυτός περιορίζεται σημαντικά σε ένα τετραήμερο σεμινάριο, όπως αυτό τής Λευκωσίας (συνήθως σε χίλιες περίπου διαφάνειες), αλλά η ουσία τής διδασκαλίας και των μηνυμάτων της ούτε περιορίζεται ούτε αλλοιώνεται. Στο βιβλίο αυτό περιλαμβάνεται ένας μικρός αριθμός φωτογραφιών, στις οποίες αναφέρεται το κείμενο. Σκοπός τής παρουσίας δηλαδή των φωτογραφιών δεν είναι η δημιουργία ενός φωτογραφικού λευκώματος, αλλά η επεξήγηση και υποστήριξη τής διδασκαλίας.

Με τα χρόνια, και παρά την παράλληλη ανάγκη μου για την προσωπική μου φωτογραφική δημιουργία, η διδασκαλία έγινε το κύριο ενδιαφέρον τής ζωής μου. Γράφω βιβλία και άρθρα για να εξηγήσω και για να υποστηρίξω πράγματα που θα ήθελα να πιστεύουν και να αποδέχονται και άλλοι άνθρωποι γύρω μου, πόσω μάλλον εκείνοι που με εμπιστεύτηκαν και ήρθαν να με ακούσουν. Πολύ συχνά την ώρα που διαβάζω ένα βιβλίο, βλέπω μια ταινία ή ακούω ένα μουσικό κομμάτι ανασύρω άθελά μου ένα επιχείρημα που εντάσσω στο επόμενο σεμινάριό μου. Το ίδιο συμβαίνει με τις καινούργιες εμπειρίες μου και με τα γεγονότα τής προσωπικής μου ζωής. Όλα, αργά ή γρήγορα, βρίσκουν έναν τρόπο να εισχωρήσουν στο σεμινάριό μου. Γι αυτό και κανένα σεμινάριο δεν είναι απολύτως όμοιο με τα άλλα. Σ’αυτό συμβάλλει πάντοτε και το κοινό, τού οποίου οι ερωτήσεις, όταν είναι αυθόρμητες και ειλικρινείς, μπορεί να οδηγήσουν τη διδασκαλία σε νέα και πολύ ενδιαφέροντα μονοπάτια.

Ελπίζω το βιβλίο αυτό να βοηθήσει τους αναγνώστες να αναθεωρήσουν πολλές τυποποιημένες απόψεις για την έννοια τής καλλιτεχνικής φωτογραφίας και τής «Ωραίας» εικόνας και να τους γεννήσει την επιθυμία να ψάξουν περισσότερο και, γιατί όχι, να φωτογραφίσουν περισσότερο και, ίσως, και λίγο διαφορετικά.

Πλάτων Ριβέλλης